“Zamach na rozum” – rzetelne dziennikarstwo czy nieodpowiedzialna pogoń za sensacją?

Authors:
1
Uniwersytet Rzeszowski

Mass media zrewolucjonizowały życie współczesnego człowieka. Stały się ważnym źródłem informacji, narzędziem kształtowania różnych postaw i zainteresowań. Ich znaczenie jest szczególnie widoczne w rosnąco lawinowym cyfrowym komunikowaniu społecznym. Mass media budują wartości albo je niszczą, przekazują prawdę albo kłamią, rozwijają człowieka albo go prymitywizują, osłabiają więzi między ludźmi albo ich integrują, wyrabiają lenistwo i bierność (zwłaszcza telewizja) albo pozwalają wypocząć etc. Można więc mówić o dwutorowości, czy wręcz o podwójnym obliczu mediów. Nie można mediów nie doceniać i negować ich przydatność. Również poważnym błędem jest ich demonizowanie i przypisywanie im tych cech, których same z siebie nie posiadają. Cel badania – zidentyfikować cechy odpowiedzialnego dziennikarstwa i dziennikarstwa pogoni za sensacją.

Odbiorcy mediów karmieni informacjami o kradzieżach, zdradach, przekrętach stają się coraz bardziej, już nawet nie podejrzliwi, ale po prostu zmęczeni. Niewiele osób w poszczególnych redakcjach pamięta o istnieniu Karty Etycznej Mediów, zgodnie z którą dziennikarze w swojej pracy powinni stosować między innymi zasady prawdy, obiektywizmu, uczciwości, oddzielenia informacji od komentarza oraz, a może przede wszystkim pierwszeństwa dobra odbiorcy. Media zniekształcają prawdę. Zwykle odbiorca mediów nie zdaje sobie sprawy, że pada ofiarą działań zniekształcających podane informacje. W mediach funkcjonują trzy zjawiska, które prowadzą do zafałszowania prawdy. Są to mit, manipulacja i iluzja.

Mass media prześcigają się w pogoni za sensacją, w próbach pozyskania szerokiego odbiorcy i trafienia w jego upodobania. Wielość mediów doprowadziła do zaciętej rywalizacji o zdobycie sobie audytorium, co w konsekwencji odbija się na obniżeniu jakości programów. Media, przedstawiając przemoc, agresję, czy gwałt, często nie wnikają w źródła zła – relacjonują tylko, jednak zawsze z intencją szokowania. Bo za tymi relacjami kryją się konkretni ludzie, autorzy przekazów, którzy przede wszystkim chcą zaistnieć, zaprezentować siebie na zatłoczonym rynku handlu informacją.

1. Wrońska, Opis, wyjaśnienie, norma, ocena. Analiza struktury treści i odbioru dwóch programów telewizyjnych. Rzeszów 1999 r., s.16.

2. Nałęcz D., Zawód dziennikarza w Polsce 1918–1939, Warszawa–Łódź 1982, s. 38–39.

3. Taczkowska J., Zawód dziennikarza w Polsce, miedzy misja a posłannictwem, Bydgoszcz 2012, s.75 .

4. Skrzypczak J., (red.), Popularna encyklopedia mass mediów, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań 1999, s. 133.

5. Pisarek W., (red.), Słownik terminologii medialnej, Universitas, Kraków 2006, s. 53.

6. Pleszczyński J., Etyka dziennikarska, Warszawa 2008, s. 92.

7. Gore A., Zamach na rozum, tłum. Gotlik-Skital J., Katowice 2008, s.17– 24.

8. Lepa A., Media jako problem współczesnej katechezy, w: http:// www.katecheza.episkopat.pl/pomoc/Media_w_kat_i_ewangel.doc ((data dostępu: 24.03.2010).

9. Schiller H.I., Sternicy świadomości, tłum. z ang., Kraków 1976 r., s.18–19.

10. Lepa A., Świat manipulacji, Częstochowa 1997, s. 23.

11. Lepa A., Iluzja w mass mediach, w: Oblicza iluzji, red. H. Kiereś, Toruń 2003, s. 34–49.

12. Eco U., Semiologia życia codziennego, Warszawa 1996 r., s. 237–245.

13. Wrońska M., Czy mass media to konstytutywny element kreowania obrazu polskiej edukacji, w: Skrzydlewski W. (red.), Kompetencje medialne społeczeństwa wiedzy. Poznań 2004, s. 414.

14. Wrońska M., Media o edukacji  – konkurent czy sojusznik przyjemnej nauki (prezentacja wyników badań własnych), w: Kazimierz Wolny-Zmorzyński K., Wrońska M. Furman W. (red.),  Miedzy odpowiedzialnością a sensacją. Dziennikarstwo i edukacja na przełomie wieków,  Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2006, s.324–336.

15. Wrońska M., Pęczkowski R., Wizerunek nauczyciela kreowany przez media regionalne to koherencja, adiaforyzacja czy zagrożenie w relacjach społecznych? w: Adamowski J., Wolny-Zmorzyński K., Furman W. (red.), Media regionalne. Sukcesy i porażki, Kielce 2008, s. 153–161.

16. Wrońska M., Tlałka E., Eksplozja informacji versus eksplozja ignorancji w: Morbitzer J., Morańska D., Musiał E. (red.), Człowiek-Media-Edukacja, Wydaw. Naukowe, Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej 2015, s. 398– 406.

17. Keane J., Media a demokracja, Londyn 1992, s.126.

18. Wrońska M., Tlałka E., Eksplozja informacji versus eksplozja ignorancji w: Morbitzer J., Morańska D., Musiał E. (red.), Człowiek-Media-Edukacja, Wydaw. Naukowe, Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej 2015, s. 398– 406.

19. Skworz A., Niziołek A., Biblia dziennikarstwa, Kraków 2012, s. 761.

20. Chłopecki J., Hall A., Misiąg W., i inni (red.) Czas na sanację, Rzeszów 2003 r.  21. Kapuściński R., Autoportret reportera, Kraków 2004 r., s.21.