BERGFRIEDY ZAMKÓW JOANNICKICH NA TLE PODOBNYCH WIEŻ WYBUDOWANYCH NA TERENIE EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ

Zakon Joannitów jest również powszechnie nazywany Zakonem Szpitalników, Zakonem Rodyjskim lub Zakonem Maltańskim. Zakon joannitów powstał przed I. krucjatą jako bractwo zakonne, które pielgrzymi z Europy założyli w Jerozolimie w 1070 r. przy szpitalu Jana Jałmużnika. Podstawowym zadaniem bractwa była opieka nad szpitalami dla pielgrzymów przybywających do Ziemi Świętej. Przy klasztorach i kościołach zakon zakłada kolejne szpitale, najpierw tylko na Bliskim Wschodzie, a potem prawie w całej Europie. W wielu królestwach powstają komandorie zakonu na obszarach i nieruchomościach ofiarowanych zakonowi przez władców i możnych. Na terenach dzisiejszej Polski joannici pojawili się już w pierwszej połowie XII w., najpierw na Śląsku i w ziemi lubuskiej. Potem komandorie zakonu pojawiły się sporadycznie w Wielkopolsce, na Kujawach i w Ziemi Sandomierskiej, a także licznie w księstwie Gryfitów Pomorskich oraz na Pomorzu Gdańskim. Każdy średniowieczny zamek jest inny. Nie wybudowano także dwóch takich samych wież głównych, choć nie można wykluczyć, że wśród kilkunastu tysięcy zamkowych wież wzniesionych w okresie średniowiecza na terenie Europy nie można doszukać się kilku bardzo do siebie podobnych. Każda wieża główna zamku różni się od drugiej. Łącznie na ziemiach polskich joannici pozostawili po sobie relikty około 60 obiektów, w tym tylko trzech potężnych warowni, zachowanych do dziś prawie w całości. Swą wyjątkowość zawdzięczają one m.in. dzięki masywnym graniasto-cylindrycznym bergfriedom o charakterystycznych formach i parametrach, które stały się przedmiotem niniejszego opracowania (Łagów Lubuski, Swobnica i Pęzino).